در مقدمه تاریخچه ای از وضعیت فعلی انواع نظام های بهره برداری از زمین در حوزه آبریز کرخه و دیدگاه های مربوطه پیرامون نظام های بهره برداری آمده است. سپس به لحاظ نظری رابطه سرمایه اجتماعی با توسعه یافتگی بررسی شده است. این پژوهش با روش پیمایش بر روی 49 روستا و 375 خانوار در حوزه آبریز کرخه صورت گرفته و در آن انواع نظام های بهربرداری از زمین بررسی شده است. در این مطالعه، سرمایه اجتماعی در بین انواع نظام های بهره برداری بررسی شده است و با هدف مقایسه تطبیقی بین دو شیوه فردی و جمعی از نظام های بهره برداری، یعنی بهره برداری های دهقانی و تعاونی با سایر انواع نظام های بهره برداری، به مطالعه وضعیت مشارکت، هنجار های همیاری و نوگرایی در دو نوع نظام دهقانی و تعاونی، پرداخته شده است. نتیجه بررسی نشان می دهد که، مشارکت، هنجار همیاری و تمایل به کار گروهی، نوگرایی و بهره وری در بهره برداران تعاونی، به شکل معناداری بالاتر از بهره برداران در واحد های خرد و دهقانی است.

مقاله حاضر با نشان دادن اختلاف نظرها و مناقشه های موجود درباره محدوده جغرافیایی نظام بهره برداری گروهی (بنه) در ایران به طرح مساله در باب ناشناخته ماندن نظام بهره برداری از زمین در کردستان می پردازد. هدف پژوهش این است که با استفاده از این رویکرد انتقادی، محدوده جغرافیایی بنه ها در ایران را با تاکید بر نظام بهره برداری ارضی در کردستان به حوزه شناخت درآورد و با نظام بهره برداری گروهی و ویژگی های آن مقایسه کند. برای ارائه این شناخت و مطالعه نظام بهره برداری ارضی در کردستان در دوره قبل از اصلاحات ارضی سال 1342 و تطبیق آن با نظام بهره برداری گروهی (بنه)، از روش های ترکیبی تحقیق کیفی یعنی روش تاریخی - تطبیقی استفاده شده است. علاوه بر این، برای گردآوری داده ها از مطالعات اسنادی و مصاحبه های نیمه سازمان یافته از جمله داده های مربوط به روایت ها استفاده شده است. روایت های جمع آوری شده دسته بندی گردیده و سپس دو نوع نظام بهره برداری ارضی مذکور با هم مقایسه شده است. نتایج به دست آمده از مطالعات تطبیقی در پژوهش حاضر ضمن ایجاد شناخت از نظام بهره برداری ارضی در کردستان در دوره قبل از اصلاحات ارضی، نشان می دهد که بهره برداری مبتنی بر مزارعه در ایران، مصادیق مختلفی دارد که تحلیل های ارائه شده از آن بر همه مصادیق آن صادق نیست.

فارس از نواحی عمده مالکی در کشور بود. بخش عمده ای از این ناحیه نیز قلمرو ایلات و عشایر نواحی جنوب کشور بود که خوانین آن صاحبان املاک بسیاری در فارس بودند و در حق رعایای خود ظلم و اجحاف بسیاری روا می داشتند. اراضی کشاورزی در نواحی جنوب کشور به دلیل شرایط آب و هوایی و نوع خاک آن ازنظر مرغوبیت و حاصلخیزی با نواحی شمال و غرب کشور وضعیتی کاملاً متفاوت داشت. سؤالی که در این پژوهش مطرح است این است که وضعیت عمده مالکان و خرده مالکان و انواع بهره های مالکانه در فارس در آستانه اصلاحات ارضی چگونه بود؟ طبق یافته های پژوهش، بسیاری از مالکان فارس از عمده مالکان کشور تنها در وسعت اراضی بودند؛ اراضی وسیع اما کم بازده که به دلیل کم آبی و خشک سالی های پیاپی درآمد چندانی نداشت. بنابراین عمده مالکان این نواحی با این که از بزرگ مالکان کشور بودند، اما مالکان چندان ثروتمندی نبودند و بسیاری از آن ها به دلیل مقروض بودن مجبور بودند سالانه مقداری از اراضی خود را به ثروتمندان شهری و یا تجار واگذار کنند و ازآنجایی که این مالکان به حرفه دیگری اشتغال نداشتند، به درآمد املاک و بهره مالکانه خود بسیار وابسته بودند. روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی-توصیفی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای و اسنادی است.

نتایج بیشتر پژوهش ها در ایران در حوزة نظام بهره برداری خانوادگی دلالت بر ناپایداری اقتصادی این واحدها دارد؛ از این رو در سال های اخیر، شناسایی زمینه های پایداری این واحدها به یکی از موضوعات مهمی تبدیل شده که پژوهشگران و برنامه ریزان به آن توجه داشته اند. با توجه به این موضوع و با وجود اینکه سوگیری های سیاستی و حمایتی دولتی، بیشتر به سوی واحدهای بهره برداری بزرگ مقیاس است، پرسش اصلی این است که چه عواملی زمینه ساز تاب آوری بهره برداری های خانوادگی در محدودة مورد مطالعه شده است؟ برای پاسخ به این پرسش از فضای مفهومی برگرفته از نظریة اجتماعی بوردیو استفاده شد تا تحلیل جامعه شناختی متفاوتی از سازوکارهای بازتولید و مانایی نظام بهره برداری خانوادگی ارائه شود. به منظور جمع آوری داده ها از تکنیک مصاحبة نیمه ساخت یافته با اعضای 14 خانوادة بهره بردار (35 مصاحبه) و برای تحلیل داده ها از راهبرد تحلیل محتوای کیفی «شیوه به کارگیری قیاسی مقوله ها» و تکنیک کدگذاری فرضیه ای استفاده شد. در مرحلة تحلیل داده ها، از نرم افزار تحلیل داده های کیفی مکس کیو دی ای 2018 و برای افزایش قابلیت اتکا از نوار ابزار «توافق کدگذاران» بهره برده شد. براساس تحلیل یافته ها، اعضای خانواده های بهره بردار از شکل های گوناگون سرمایة اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و نمادین برای بقای واحد بهره برداری استفاده می کنند که در این میان، نقش سرمایة نمادین چشمگیر است. چرخة تبدیل شکل های گوناگون سرمایه به همراه راهبردهای بازتولید و تبدیل مجدد، درنهایت منجر به تداوم (بقا، تحول) یا خاتمة فعالیت واحد بهره برداری می شود. نتایج پژوهش این فرض را تقویت می کند که باید هنگام پژوهش درمورد نظام بهره برداری کشاورزی خانوادگی، عنصر «خانواده» را در نظر بگیریم. درواقع این مقاله با مطالعة نحوة کمک کردن تمامی افراد دخیل در کسب وکار (اعضای خانوادة بهره بردار) به حفظ کسب وکار کشاورزی خانوادگی، به جای تمرکز صرف بر نقش رئیس واحد بهره برداری (برحسب پژوهش هایی که تاکنون در این زمینه در ایران انجام شده) نشان می دهد در میدان کشاورزی خانوادگی، سطوح مختلفی از سرمایة افراد به شیوه هایی استفاده می شود که حفظ کنندة نظام بهره برداری خانوادگی است و روابط بین اعضای خانواده نیز می تواند از سطوح مختلف سرمایه تأثیر بگیرد. با افزایش آگاهی درمورد کارکرد سرمایه های مختلف افراد، واحد بهره برداری خانوادگی می تواند از این سرمایه ها استفادة مؤثرتری داشته باشد، به ویژه اگر نحوة استفاده از سرمایه ها به نفع «تحول» کشاورزی خانوادگی باشد.

مقدمه و هدف: با کاهش منابع جنگلی و سیاست توقف برداشت چوب از جنگل های شمال کشور ما، یافتن منابع جای گزین برای تامین مواد اولیه صنایع چوب ضروری می باشد. هم چنین با توجه سطح زیا باغات کشاورزی و هرس سالانه سرشاخه های درختان، پیدا کردن روش مناسب استفاده بقایای حاصل از هرس علاوه بر فواید اقتصادی از نظر زیست محیطی هم بسیار مفید خواهد بود. هدف از این تحقیق امکان سنجی بهره برداری از چیپس سرشاخه های حاصل از هرس سالانه درختان انگور در صنعت بوده است. مواد و روش ها: در این تحقیق بهره برداری چوبی بقایای حاصل از هرس درختان انگور با جمع آوری سرشاخه ها بصورت دستی دستگاه خردکن به روش های یک مرحله ای و دومرحله ای بررسی شد. به منظور شناسایی و ارزیابی روش ها و محاسبه میزان تولید و هزینه از زمان سنجی پیوسته استفاده شد. انتقال چیپس تولید شده از محل تولید به مراکز مصرف با تریلر، کامیون سرپوشیده و وانت بار به ترتیب با ظرفیت 24، 16 و 3 تن انجام شد. سپس مدل سازی پیش بینی زمان بهره برداری بقایا با استفاده از رگرسیون خطی چندگانه انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که میزان تولید بقایای حاصل از هرس درختان انگور در هر هکتار 1/12 تن و هزینه تولید از 986 تا 1238 هزار ریال بازای هر تن، بر اساس روش بهره برداری متغیر بوده است. میزان تولید هر تن چیپس در ساعت در روش دومرحله ای بیشتر بوده و هزینه کل در روش دومرحله ای کمتر از روش یک مرحله ای می باشد. بیشینه سود (2263 هزار ریال در تن) در روش دومرحله ای و حمل با کامیون حاصل شد. بنابراین استفاده از دستگاه خردکن به صورت ثابت در دپو (روش دومرحله ای) نسبت به انجام عملیات بهره برداری در هر باغ (روش یک مرحله ای) از نظر میزان تولید و هزینه به صرفه تر می باشد. نتایج مدل سازی نشان داد که در روش دومرحله ای تاثیر متغیر قطر درختان و در روش یک مرحله ای تاثیر متغیرهای قطر درختان و تراکم بقایا در عرصه بر زمان بهره برداری بقایا معنی دار بوده است. نتیجه گیری: چیپس چوب حاصل از سرشاخه های درختان انگور علاوه بر سودهی برای کشاورزان می تواند بخشی از نیاز صنایع تخته خرده چوب کشور را نیز تامین نماید و توقف آتش زدن سرشاخه ها در مزارع به کاهش آلودگی محیط زیست هم کمک خواهد نمود.

در سال­های اخیر در سیاست کلی کشور، تصمیم بر توقف بهره­برداری چوب از جنگل­های صنعتی شمال استوار شده است. در حالیکه همگام با افزایش جمعیت، تقاضا برای مصرف چوب در حال افزایش است. بنابراین لزوم یافتن منابع جایگزین برای تأمین مواد اولیه صنایع چوب بیش از پیش احساس می­شود. در ایران هر ساله بقایای چوبی زیادی به دلیل عدم توسعه و ترویج روش­های مناسب بهره­برداری سوزانده شده و به هدر می­رود. در تحقیق حاضر بهره­برداری و تخصیص بهینه بقایای چوبی حاصل از هرس درختان سیب در صنایع تخته خرده چوب بررسی شده است. بهره­برداری بقایا در باغات سیب شهرستان دماوند با دستگاه خردکن و حمل آن تا کارخانه با کامیون انجام شد. ارزیابی روند کار و مقدار تولید و هزینه با روش زمان­سنجی پیوسته و تخصیص بهینه با مدل برنامه­ریزی خطی به روش حمل و نقل و با الگوریتم سیمپلکس انجام شده است. نتایج نشان داد که بیشترین زمان بهره­برداری بقایا به ترتیب مربوط به جمع­آوری و انتقال به دپو و خرد کردن آنها می­باشد و مقدار تولید بقایا 97/1 تن در هکتار و مقدار تولید چیپس 160/0 تن در ساعت می­باشد. همچنین تخصیص بهینه 400 هزار تن منابع حاصل از بهره­برداری بقایای هرس درختان سیب با حداقل هزینه حمل (950 میلیارد ریال)، ضمن حل معضل دفع ضایعات و کاهش آلودگی زیست­محیطی سود سالانه حدود 450 میلیارد ریال را برای کشور به ارمغان خواهد آورد و بدین ترتیب بخشی از کمبود مواد اولیه صنایع تخته خرده چوب جبران خواهد شد

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

به منظور ساخت تخته خرده چوب از گونه های مختلف صنوبر تولید شده در دوره سه ساله 17 کلن از گونه های مختلف در ایستگاه البرز کرج انتخاب شده و یک نمونه شاهد از گونه راش (جمعا 18 ترکیب) و از هر تیمار 4 تخته و در کل 72 نمونه آزمونی ساخته شده است. تاثیر گونه های مختلف صنوبر بر خواص فیزیکی و مکانیکی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که کلن Populus e. 561.41 در دوره سه ساله از حداکثر مقاومت خمشی بهره مند بوده است. کلن صنوبر Populus a.44.9 از مدول الاستیسیته بالائی برخوردار بوده است و مقاومت به چسبندگی داخلی در کلن صنوبر Populus a. nivea حداکثر بوده است.حداقل درصد جذب آب در تخته های آزمونی 2 و 44 ساعتی به ترتیب برای کلن Populus a.44.9 و Populus e. costanzo به دست آمده است. با در نظر گرفتن میزان خواص فیزیکی و مکانیکی گونه شاهد (راش) مشخص شده است که اکثر کلن های مختلف صنوبر دوره سه ساله از خواص کاربردی بالاتری نسبت به شاهد برخوردار می باشند. در دوره های کوتاه مدت سه ساله برای ساخت تخته خرده چوب کلنهای صنوبر Populus n.42.78 Populus a. nivea, Populus a .44.9, Populus e. 561. 41, Populus a. Populus trichocarpa, Populus e. costanzo Populus d. 69.55  که تخته ها آنها دارای حداکثر خواص کاربردی بوده اند، پیشنهاد می گردد.

در ساخت تخت خرده چوب از کلنهای مختلف صنوبر تولید شده در دوره بهره برداری چهارساله، 18 کلن از گونه های مختلف در ایستگاه البرز کرج انتخاب شده و نمونه شاهد از گونه راش (در مجموع 19 ترکیب) و از هر تیمار 3 تخته و در کل 57 تخته خرده چوب آزمایشگاهی ساخته شده است. اثر کلنهای مختلف صنوبر بر ویژگیهای فیزیکی و مکانیکی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.نتایج بررسیهای بعمل آمده نشان می دهند که کلنهای P.d.77.51 و P.e.561.41 در دوره بهره برداری چهارساله از حداکثر مقاومت خمشی بهره مند بوده است، همچنین کلنهای P.e.561.41 و P.e. vernirubensis نیز دارای مدول الاستیسیته بالایی هستند. بررسیهای انجام شده بر مقاومت به چسبندگی داخلی تخته های ساخته شده نشان داده اند که کلنهای P.n.63.135 و P.d.44 نسبت به سایر کلن ها دارای مقاومت بالایی بوده اند. با در نظر میزان واکشیدگی ضخامتی پس از 2 ساعت غوطه وری در آب مشاهده شده است که کلنهای P.n.42.78 و P.d.77.51 صنوبر در دوره بهره برداری کوتاه مدت چهارساله از حداقل واکشیدگی ضخامتی بهره مند هستند. همچنین کلنهای صنوبر P.n.63.135 و P.n.42.78 نیز حداقل واکشیدگی ضخامتی را پس از 14 ساعت غوطه وری در آب دارا بوده اند.در مقایسه با ویژگیهای فیزیکی و مکانیکی گونه شاهد (راش) مشخص شد که کلنهای موفق صنوبر در دوره بهره برداری کوتاه مدت چهارساله دارای خواص کاربردی و مقاومتی بهتری نسبت به شاهد هستند. بنابراین برای تولید تخته خرده چوب از کلنهای مختلف صنوبر در دوره بهره برداری کوتاه مدت چهارساله به ترتیب کلنهای P.e.561.41، P.d.77.51، P.e. vernirubensis، P.n.63.135، P.d.44.9 و P.n.42.78 که دارای ویژگیهای فیزیکی و مکانیکی بهتری هستند توصیه می گردد.